یکتاس

پژوهش های راهبردی سیاست

دانشمندان مورد بحث شیوه نقد ادبی را که در آن سند کتبی پایه کار قرار می‌گیرد، به شیوه‌ای بی چون‌وچرانا ارتقاء داده‌اند؛ حال اینکه آنان فراموش می‌کنند که هم‌اکنون در سده بیستم موارد بسیاری در دست داریم که کاربرد این روش را منتفی می‌کند؛ مثلاً در نظر داشته باشیم که نویسندگان روسی در زمان استالین، اگرچه متأثر از نویسندگان جهان غرب بودند، خود در نوشته‌هایشان اشاره‌ای به‌صراحت بر این امر نکردند؛ بااین‌همه؛ هیچ‌یک از آنانی که مدافع روش نقد ادبی بر مبنای سند کتبی هستند، منکر تأثیر نویسندگان غربی بر نویسندگان روسی نمی‌شود؛ ولی بسیاری از آنان در مورد تأثیر ایران بر یونان همان شیوه را عَلَم می‌کنند.

گاهی چند تن به پیشگاه می‌آمدند و شاه را در کاری به داوری می‌خواندند، زمانی پادشاه مردم ستم‌کار را می‌خواند و درباره نیرنگ و دروغ‌سازی‌شان داوری می‌کرد و از مؤبدان و بزرگانی که در پیشگاه بودند، می‌پرسید که سزای آن ستم‌کار چیست، گاهی از مؤبدان می‌خواست تا در کار دین‌آوری که دین تازه‌ای آورده، در پیشگاه داوری کنند و چون از نتیجه آن آگاه می‌شد، آنگاه فرمانی در آن باره می‌داد، زمانی درباره نافرمانی برخی از سرداران داوری می‌کرد و آنگاه به کیفرشان می‌رساند، گاهی شاه دربارۀ کارهای خود داوری می‌کرد و هیچ‌گاه فرمان یزدان را فراموش نمی‌کرد. او اولین کسی بود که داد و عدل گسترد و انصاف مظلومان از ظالمان ستد و بدین سبب، او را پیشداد لقب نهادند؛ و بسیار کس از علمای پارسیان گفته که هوشنگ و برادرش ویکرت دو پیغمبر بودند که حق تعالی ایشان را به اهل آن زمانه فرستاده بود؛ و آثار او آن است که اول کس او بود که آهن از سنگ درآورد و از آن آلات ساخت و دست ابزار درودگری، و از درخت فرمود بریدن و از چوب آن بنا ساختن و عبادتگاه‌ها ساخت و مردم را خداپرستی آموخت و بر راه نیکوکاری داشت و از ناشایست و فساد منع کرد و بعضی از آیین و رسوم پادشاهی نهاد و بر تخت نشستن و تاج بر سر نهادن آیین آورد (کریستین سن، 1377: 273).

فیلسوف شاهافلاطونی و شاهآرمانی در ایران باستان

دفتر مرکزی انتشارات بوم سازه (سیویلیکا): تهران، بزرگراه جلال آل احمد، بین خیابان کارگر و بزرگراه چمران، کوچه پروانه، پلاک ۴، ساختمان چمران، طبقه ۴، واحد ۳۱. تمامی خدمات پایگاه سیویلیکا ، حسب مورد دارای مجوزهای لازم از مراجع مربوطه می باشند و فعالیت های این سایت تابع قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران است. تلفن: ۸۸۰۰۸۰۴۴ ، ۸۸۳۳۵۴۵۰ ، ۸۸۳۳۵۴۵۱ ، ۸۸۳۳۵۴۵۲ - کد پستی: ۱۴۳۹۹۱۴۱۵۳.

از «فیلسوف‌شاهی» افلاطون تا «ولایت‌فقیه»

او عدالت را کارکرد درست طبقات مختلف جامعه می‌داند که آنها را بر اساس فضیلت های سه‌گانه متخذ از طبیعت انسان بوجود آورده است (خرد، غضب و شهوت) بسیاری از جزئیات جمهوری افلاطون ممکن است در عمل غیر قابل تحقق و حتی در صورت عملی بودن نامطلوب نیز باشد، لیکن فکر بزرگ وی درباره دولت این است که دولت زندگی نیکوی آدمی را ممکن می سازد و آن را ترفیع می بخشد و به هدف دنیوی و رفاه و آسایش انسان کمک می کند. بدین سان دموکراسی، بنابر نظر افلاطون از همه حکومتهای قانونمند بدتر است، و از همه حکومتهای بی قانون بهتر است و حکومت عامه از هر جهت ضعیف است و وقتی با دیگر حکومتها مقایسه شود نمی تواند هیچ خیر بزرگ یا شر بزرگی برساند، زیرا در چنین دولتی کارها و اداره امور در میان عده کثیری از مردم تقسیم شده است.

ب) ارزش محور بودن و قائل به ارزشهای بنیادین و قوانین ثابت: افلاطون معتقد به وجود قواعد ثابتی در عالم مثل است که فیلسوف از آن آگاه است از طرفی او قواعد متغیر را با توجه به ماهیت طبیعت می‌پذیرد پس او با دو منبع قانونی مواجه است که یکی محور و دیگری متغیر براساس شرایط است. در جامعه فیلسوف شاه تکثرگرایی معنایی ندارد زیرا این حکیم است که مقصد و راه را تعیین می کند و بقیه باید تبعیت کنند درحالی که در جامعه اسلامی که فقیه زعیم آن است، اصل برخطا بودن پذیرفته شده است براین اساس است که ما اهل ذمه را به عنوان شهروند حکومت اسلامی می پذیریم. بنظر افلاطون عده کثیری از مردم، از هرگونه که باشند، نمی توانند معرفت سیاسی داشته باشند یا کشور را خردمندانه اداره و رهبری کنند بلکه حکومت حقیقی در عده‌ای قلیلی یا در یک فرد، یافت می شود و کمال مطلوب این است که حاکم (یا حاکمان) برای موارد فردی قانون وضع کنند.

درست همان گونه که بی معنی است که یک طبیب در مورد بیمار خود، وقتی به سبب شرایط متغیر سلامتش دستور غذایی جدیدی لازم است، به حفظ دستور غذایی یکسانی اصرار ورزد، همین طور نامعقول خواهد بود که علی رغم اوضاع و احوال جدید به قوانین کهنه و منسوخ بچسبند. کسانی که زندگی کشور را تنظیم و اداره می‌کنند، کسانی که اصول تعلیم و تربیت را معین می‌کنند و کارها و مشاغل مختلف موجود در کشور را به اعضاء مختلف آن تشخیص می‌دهند، باید به آنچه حقیقی و خیر است معرفت داشته باشند به عبارت دیگر باید فیلسوف باشند. افلاطون به دنبال تاسیس حکومت و جامعه‌ای است که در آن عدالت اجرا شود و برای این کار تلاش او این است که حاکمانی را تربیت کند که با برخورداری از دانش فلسفه و سیر عقلانی و نیز بهره بردن از مزایای جسمانی در قالب صالح‌ترین فرد حکومت کنند.

منبع